| DAVET |
KONAKLAMA |
LİNKLER |
İLETİŞİM |
Sempozyumun Gerekçesi
Modern tarihte enerji, sosyal ve ekonomik yaşamın ana taşıyıcısı, ülkelerin kalkınması ve refahı için temel bir unsur hâline gelmiştir. Enerji üretimi, dağıtımı ve tüketimi küresel ekonomilerin odak noktasıdır. Ayrıca, enerji sorunları uluslararası ilişkilerin doğasını önemli ölçüde etkilemektedir. Benzer şekilde çevresel sorunlar (örneğin küresel ısınma) toplumları sebep olduğu kuraklık ve sellerle küresel düzeyde etkilemekte, göçlere ve çatışmalara neden olmaktadır. Çevre sorunları ve uluslararası politikanın bir parçası olarak gıda güvenliği, son zamanlarda ve özellikle Ukrayna savaşından sonra daha da acil bir mesele hâlini almıştır.
Bölgesel ve uluslararası jeopolitik bakımından enerji, çevre ve gıda güvenliği arasında ilginç bir etkileşim bulunmaktadır. Enerji üreten ülkeler, tüketen ülkelerden farklı sorunlar ve zorluklarla karşı karşıyayken, bu karşılıklı bağımlılık elde edilen faydanın her zaman adil dağılımını garanti etmemektedir. Çevresel bakımdan gelişmiş ülkeler, daha az gelişmekte olan ülkelere nazaran dünyayı daha fazla kirletmiştir. Bununla birlikte, az gelişmekte olan ülkeler olumsuz çevresel bozulmalardan daha çok etkilenmektedir. Gıda güvenliği konusunda da benzer bir durum gözlemlenmekte olup Ukrayna savaşının beklenmeyen bir sonucu olarak gıda krizinin gösterdiği gibi zengin ülkeler fakir ülkelere nazaran gıdaya daha kolay erişebilmektedir.
Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, enerji ve gıda güvenliğini daha acil bir konu hâline getirmiştir. İşgal, dört küresel güçten üçünün (ABD, Avrupa, Rusya) ve dördüncünün (Çin) gelişmeleri yakından takip ettiği bir süper güç mücadelesini tetiklemiş durumdadır. Çatışmanın her iki tarafı da enerji (doğal gaz ve petrol) gündemlerini ilerletmek için üretim ve tüketim taraflarındaki kaldıraçlarını kullanmaya çalışmaktadır. Batı ile Rusya arasında enerji konusundaki çekişme muhtemelen birkaç yıl sürecektir. Enerji üzerindeki çatışma ve rekabet, gıda ürünlerini çoğunlukla ithal eden Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da bulunan Arap ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkenin ekonomisini ve sosyal refahını riske atmaktadır.
Bu savaş patlak verir vermez, Batı'nın Suudi Arabistan'dan sonra en büyük ikinci petrol tedarikçisi olan Rusya'ya karşı cezai bir hamle olarak Rusya’dan enerji ithalatını sonlandırma kararlılığı nedeniyle petrol ve gaz küresel fiyatlarında bir sıçrama yaşandı. Küresel enerji piyasasının istikrarı konusundaki endişe ve belirsizlik durumu nedeniyle küresel petrol ve gaz fiyatları keskin bir şekilde yükseldi. Rusya-Ukrayna'daki durumdan sonra Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesi, Rusya ile Batı arasındaki siyasi çekişmede ve aynı zamanda gıda ve enerji güvenliği bakımından daha önemli hâle geldi. Arap petrolü ve gazı, alternatif bir enerji kaynağı olarak kritikleşti. Petrol üretmeyen Arap ülkeleri hem artan gıda hem de petrol fiyatları nedeniyle çifte ekonomik zorlukla karşı karşıya kaldı.
Çevresel bozulma ve çölleşmeyle bağlantılı olarak MENA bölgesi, Ukrayna ve Rus tahıllarının ana ithalatçısı olarak gıda güvenliği sorunuyla karşı karşıya bulunuyor. Sorun, savaşan taraflar arasında Türkiye’nin arabuluculuğuyla hafiflemiş olmakla birlikte Batı’nın ambargoları, güvenlik ve lojistik sorunlar sebebiyle tamamen çözüme kavuşmaktan çok uzak görünmektedir. Bölge, en büyük buğday tüketicilerinden ve ithalatçılarından biridir, ayrıca son yıllarda buğday ve diğer mahsulleri etkileyen kuraklıktan mustariptir. Mısır, dünyanın en büyük buğday ithalatçısıdır. Buğday ithalatının %50'si Rusya'dan, %30'u Ukrayna'dan yapmaktadır.
Bazı MENA ülkeleri, ekonomilerinin gücü ve finans bolluğu nedeniyle bu ekonomik zorluğun üstesinden gelebilirken, diğerleri artan kitlesel protestolar, göç olasılığı ve ekonomik zorluklar nedeniyle kendine uygun bir zemin bulan terörizm karşısında gıda güvenlikleriyle beraber ulusal güvenlikleri ve siyasi istikrarlarını da tehdit eden bir tabloyla karşı karşıya kalmaktadır. Bu yeni petrol, çevre ve güvenlik sorunları Türkiye'yi daha az etkilemektedir. Türkiye, Rusya ile Ukrayna arasındaki tahıl krizinin BM ile iş birliği içinde aşılmasında önemli rol oynamıştır. Anlaşmayla Ukrayna tahıl ürünlerinin Rus kuvvetleri tarafından tehdit edilmeden Karadeniz'deki limanlarından ihraç edilmesi mümkün olmuştur.
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM), bu gelişmeler ışığında, İstanbul Üniversitesi ile iş birliği içinde, bölgesel ve uluslararası bakış açısıyla farklı ülkelerde değişen jeopolitiğin politik, ekonomik, güvenlik, sosyal yönlerini tartışmak üzere “MENA Bölgesinde Enerji, Çevre ve Gıda Güvenliğinin Değişen Dinamikleri” başlığı altında uluslararası bir sempozyum düzenlemektedir. Sempozyum, etkinliğin MENA bölgesi odaklı kavramsal çerçevesiyle ilgili temaları ele alan araştırma makaleleri ve akademik çalışmaları sunmak üzere akademisyenleri ve uzmanları bir araya getirmeyi amaçlamaktadır.
|
|
|